متن کامل:
زندگی وجه مشترک همۀ آدم‌هاست. به تحلیلی دربارۀ زندگی بپردازیم. به بیان جایگاه زندگی در دین. به حرف‌هایی که دین برای زندگی دارد بپردازیم تا نتوانند مردم را به این سادگی دو قسمت کنند. کسانی که به زندگی بیشتر می پردازند، کسانی که به بندگی بیشتر می پردازند. این تقسیم، تقسیم شومی است. تقسیم نابودکننده‌ای است. کسانی که بیشتر به بندگی می پردازند افتخار نکنند جزو این گروه هستند و جزو گروهی نیستند که به زندگی بیشتر می پردازند. اساساً این دو گروه شدن خلایق، هم به بندگی لطمه می زند هم به زندگی!
ما نباید خوشحال باشیم که ما جزو کسانی هستیم که بیشتر به بندگی می پردازند الحمدلله. انگار گلیم خودت را از آب بیرون بکشی روی سعادت خواهی دید؟ ما می خواهیم از زندگی شروع بکنیم، ولی از کلّیات زندگی شروع می کنیم.
اصلاً زندگی چی هست؟ بعد می فرماید: «وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنکًا»؛ آدم! هر کسی از ذکر من دوری کند، مفسرین می فرمایند اینجا ذکر من یعنی همان هدایت. یعنی دین من، یعنی قرآن من، یعنی وحی‌ای که می فرستم، یعنی مجموعۀ راهنمایی‌هایی که می دهم! نه «وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِی» یعنی اینکه هر کی سبحان الله نگوید، الحمدلله نگوید.
نمی‌دانم نماز نخواند فقط. آنها هم ذکر هستند، آنها هم آثار بسیار بالایی در زندگی انسان دارند. آن‌وقت اینجا خداوند متعال تصریح می فرماید اگر از هدایت من فاصله بگیری، زندگی‌ات دچار سختی خواهد شد.
در برخی از روایات هست معیشة ضَنکا فشار قبر را هم در بر می گیرد. علامۀ طباطبایی می فرماید عالم برزخ هم جزئی از زندگی ما است. به همین دلیل در روایتی امیرالمؤمنین علی(ع) می فرماید «مَعِیشَةً ضَنکًا» یعنی فشار قبر.
ولی «مَعِیشَةً ضَنکًا