-جهالت- سخنی‌از شیخ‌العارفین استاد《حائق》

تمام عرفان و اسلام و ادیان تنها بهانه ای است ره و طریقت و هر همه تنها حق تعالی است. و در این راه بایست از خلایقِ حق لدبرید؛ چراکه انسان در برابر دلبریدن از خلایق، خالق آن را به دست می آورد. و مخلوقی که منکر این باشد، آن موجودی جاهل است. حقیقت این است که تمام تفکراتی وجود حق و سخنان بیان شده را انکار می کنند، ذهن، روح و بلکه ذات آنها مبنی بر جاهلیت است. و تنها راه درمان زین جهالت، تجربه است‌. چرا که اگر به عنوان مثال مزه طعامی را نچشی، طعم اصیل آن را نخواهی دانست، و در این صورت تمام تصورات تو از آن ظاهر و شایعاتی خواهد بود که دیگران نقل می کنند و ممکن است با چشیدن و تجربه طعم و مزه آن نظرت از آن به طور کامل تغییر کند! چراکه تمام آن تصورات ممکن است بر اساس یابه‌ گویی های مردمی نادان بوده، که حتی آنها نیز مزه آن طعام را تجربه نکرده اند‌، و در مورد فواید آن چیزی نمی دانند. و یا اگر هم میدانند، بر قصد حسادت نمی گویند. آری، جاهلیت همین است که هر سخنی را بی دلیل و منطق قبول یا انکار کنی! و عملی را بی سبب و یا آنکه از برای طاعت بیجا و یا مأخوذ به حیا بودن انجام دهی، و به عاقبت و اعمال آن توجه نکنی. جهالت آن است که هر روز بیشتر از دیروز ندانی! و چه بسا روز به روز از مسیر حق دور شوی و در مسیری نادرست قدم گذاری، اما همچنان متوجه اشتباه خود نباشی! هرچه هستید و هرچه انجام می‌دهید، لااقل به یاد او باشید؛که همچنان در مسیر او باشید.